Wayang

Pangerten Wayang:

•Wayang dumadi saka tembung lingga "yang/ hyang" oleh ater- ater wa-. Tegese roh kang bisa agawe beja cilakane manungsa.
•Wayang iku wewayangan utawa gegambaran watak lan jiwane manungsa.
•Wayang punika pagelaran nganggo boneka kang umume katon endah ing wewayangane lan dilakokake dening dhalang kanthi iringan gamelan.

Asal Usul Wayang :
Miturut para pakar, wayang wis ana wiwit zaman 1500 tahun SM, adoh sadurunge agama lan budaya manca tekan menyang Indonesia. Wujude isih prasaja, saya suwe bisa adhaptasi karo unsur-unsur liya saingga wujude kaya sing saiki iki.
Wayang saiki wujude beda karo wayang zaman biyen. Keaslian wayang kang asli saka Indonesia bisa ditelusuri saka pangocapan basa Jawa asli kayata wayang, kelir, blencong, kepyak, dhalang, kotak dan liya-liyane. Dene ceritane saka petualangan lan pengalaman nenek moyang.
Agama Hindu lan Buddha saka India mlebu menyang Indonesia ing sekitar abad kapisan Masehi. Kaloron agama iki gedhe pengaruhe tumrap perkembangane wayang kanthi nganggo cerita saka kitab Ramayana dan Mahabarata kang luwih aos. Sasuwene abad X nganti XV, wayang ngrembaka kanggo ritual agama lan pendidikan marang masyarakat. Ing jaman iki wis katulis saperangan cerita ngenani wayang.

Ngenani asal-asul wayang miturut para pakar pewayangan ing antarane ; Dr. Cohen Stuart, Prof. Kerns, drs. Soeroto, KGA Kusumodilogo, Ir Sri Mulyono, Dr.G.A.J.Hazeu, Dr. W. Rassers, bisa disimpulake dene :

1. Wayang iku asale saka India utawa kena pengaruh pagelaran Tonil India Purba sing kasebut chayanataka (tontonan ayang-ayang) 
2. Wayang iku asale saka ciptaan Jawa asli.

Wujude Wayang :

Wujude wayang arupa boneka sing miturut dhimensine (arah paningal) ana 2 cacahe yaiku :
1.Wujud 2 dhimensi , umume, kagawe saka kulit (walulang), kang biyasane kulit sapi, utawi wedhus.
2.Wujud 3 dhimensi, lumrah digawe saka kayu kang direnggani penganggo saka kain kang maneka warna adhedhasar karakter wayang kasebut.
Nanging ing sawatara tlatah, uga ana kang gawe wayang saka suket, lan kerdhus, ananging wayang jinis ngene iki ora ngrembaka.

Jinis-Jinise Wayang :

1.Wayang Beber yaiku wayang kang digawe saka kain utawa kulit lembu kang awujud bèbèran (lembaran). Wayang iki asalè saka Pacitan lan Gunung Kidul

http://encyclopedia.jakarta-tourism.go.id/

2.Wayang Kulit digawé saka kulit kang ditatah lan diéntha kaya déné manungsa.

https://id.wikipedia.org/

3.Wayang klithik (Krucil) yaiku wayang kang digawè saka kayu, kang wujudè padha karo wayang kulit. Crita kang kerep ditanggapkè yaiku nyaritakakè Damarwulan lan Majapahit

http://oyinayashi.blogspot.com/

4. Wayang Golèk (tengul). Wayang iki digawè saka kayu lan diklabèni kayata manungsa. Sumbering crita kajupuk saka Sejarah kayata crita Untung Suropati, Batavia, Sultan Agung, Banten, Trunajaya, lsp. Crita wayang iki uga bisa kajupuk saka dongéng nègara Arab.

https://news.detik.com/

5. Wayang Gedhog:Wayang iki wujudè mèh padha karo wayang kulit. Kang digawè kurang luwih taun 1400-an. Sumbèring crita saka crita raja ing Jawa, antaranè Banten, Singasari, Mataram, Kediri, lsp. Wayang iki mung bisa ditemokakè ana musèum.

https://kamasetra.wordpress.com/

6. Wayang Menak yaiku wayang saka kayu kang digawe persis (kawangun) wong. Critanè yaiku babagan dakwah Islam kayata: Wong Agung Jayengrana, Imaryana, lan Umarmadi.

https://www.pinterest.ca/

7. Wayang Kancil: Wayang iki uga diarai ''wayang Dupara''. Wayang sing digawe saka lulang. Crita serine Kancil.

8. Wayang Wahyu : uga kasebut ''wayang bibel'' iki diciptaakè dèning Bruder Tèmothèos kanggo nyiarakè agama Kristen.

https://www.suratkabar.id/

9. Wayang Jemblung : sawijining bentuk kesenian teater tradisional saka tlatah Banyumas. Bentuke wayang iki kaya pagelaran wayang, nanging dimainake dening sawijining dhalang kang ngrangkep dadi wayang, gamelan, pangrawit, lan waranggana (vokalis).

https://metrum.co.id/

10. Wayang Wong : wayang kang diparagakè wong kang ana gerakan tarinè. Sumbering crita saka Ramayana lan Mahabarata

https://mediaindonesia.com/

Unsur-Unsur Crita Wayang :

Unsur Intrinsik : unsur-unsur sing kawangun saka jerone carita iku, kayata :
1.Tema (punjere crita) yaiku ide kang dadi intine carita
2.Alur (plot) yaiku urutaning prastawa ing sajrone carita. Jinise alur : maju, mundur, maju mundur
3.Watak wantune paraga (penokohan) yaiku : watak wantun kang diduweni saben paraga. (bleger, pocapan, polah tingkah)
4.Busananing Basa (gaya bahasa) yaiku carane pangripta milih isining carita.
5.Pamawase pangripta (sudut pandang) : sudut pandang kang digawe pripta kanggo ndeleng sawijining kadadeyan sajroning carita
6.Latar (setting) : katrangan kang nuduhake panggonan, wayah, swasana carita

Unsur Ekstrinsik : unsur-unsur sing kawangun saka jabaning carita iku, kayata :
1.Latar Belakang carita (karya) diciptakake, yaiku kapan crita mau ditulis
2.Kahanan masyarakat nalika carita ditulis
3.Latar Belakang utawa kahanan pangripta, lsp

Sumber :
1.http://caritawayang.blogspot.com/, diakses tanggal 24 Agustus 2014
2.http://jv.wikipedia.org/wiki/Wayang, diakses tanggal 24 Agustus 2014
3.http://supraba15.blogspot.com/2013/04/sejarah-asal-usul-wayang.html, diakses tanggal 24 Agustus 2014
4.https://wayang.wordpress.com/category/wayang-asal-usul/, diakses tanggal 24 Agustus 2014
5.http://adikuncahyo.blogspot.com/2011/12/asal-usul-wayang.html, diakses tanggal 24 Agustus 2014
6.http://www.brigaspad.org/2012/02/sejarah-singkat-tentang-wayang.html, diakses tanggal 24 Agustus 2014
7.http://dewanipritasumbadra.blogspot.com/2012/11/cerita-wayang-dewi-kunthi-dalam-bahasa.html, diakses tanggal 24 Agustus 2014
8.Dhita Puspitasari Sukendro-Triana Wahyu Susanti, 2014, Wiyata Basa Kanggo SMA/SMK/MA Kelas X. Surabaya : Penerbit Duta